مفهوم شناسی تصوف

واژه صوفی یعنی چه؟

برای کلمه « صوفی » معانی بسیاری در نظر گرفته اند که در اینجا به بیان سه قول مشهور می پردازیم:

دیدگاه اول : (قول ابوریحان بیرونی و تابعین)

آنها قائلند کلمه « صوفی » از soph که کلمه یونانی است ، گرفته شده و به معنای حکمت و دانش است. کلمه « فیلسوف » از Fila به معنای علاقمند و Sophia  به معنای دانش اخذ شده است. پس فیلسوف یعنی علاقمند دانش.

این نظر مردود است؛ به جهت اینکه علمای علم حروف، سین یونانی (سیکما) را همه جا به معنای سین ترجمه کرده اند و علی القاعده « سوفی » باید تر جمه می شد نه « صوفی »

دیدگاه دوم : (قول متصوّفه است)

که گفته اند کلمه « صوفی » مشتقّ از صفّه است. این عدّه سعی دارند آن را به اصحاب صفّه که فقرای مهاجرین از یاران پیامبر بوده اند و به دلیل فقر و نداری روی سکوی مسجد زندگی می کردند، برسانند.

این نظر مردود است؛ چرا که ماجرای اصحاب صفّه ، یک واقعیت تلخ اقتصادی است که پیامبر اکرم (ص) به مرور زمان با تدابیر مختلفی آنان را از فقر و نداری نجات داده و این ماجرا خاتمه یافت.در عین حال، صوفیه برای اثبات این نظر هیچ سندی ارائه نداده اند. در ضمن، اگر از صفّه مشتق شده بود، باید « صُفّی » می شد نه صوفی.(رک:تحقیق ماللهند ص16)

دیدگاه سوم : (از اهمیت ویژه ای برخوردار است ؛ زیرا روایات ائمه علیهم السلام مؤیّد آن است)

بر اساس این نظریه ، واژه صوفی از « صوف » به معنای « پشم » گرفته شده است. چون صوفیان اولیّه لباسهای پشمینه می پو شیدند.

دکتر عبد الحسین زرّین کوب ، از مدافعان تصوّف در کتابش می نویسد :

در میان ریشه شناسی هایی که برای کلمه صوفی پیشنهاد شده است ، محتمل ترینشان بی شک آن است که صوفی را از صوف به معنای پشم ، مشتق می داند

صوفیان به عنوان نشانه ای از فقر دینی خود، جامه های پشمی خشنی به تن می کردند.

(کتاب تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن/نویسند? کتاب: زرین کوب/ص 38)